Sosyal Bilgiler Dersinde Yeni Yönelimler

Sosyal bilgiler terimi hayatımıza yeni giren bir kavram olsa da sosyal bilimler içinde yer alan konuların, kendi alanına giren konulardan oluşmaktadır. Kavram olarak yeni olsa da kapsadığı konular olarak çok daha eskilere dayanır. Vatandaşlık konusu bunun haricinde tutabiliriz. Zira vatandaşlık, dünyada meydana gelen çeşitli sosyal olayların sonucunda gerek duyulmuştur.

      Sosyal bilgiler dersi 1916 yılında ABD’de programa girdikten sonra hızlı bir gelişme gösterir. Dünyanın sosyal sorunlarını çöze görevi, sosyal bilgiler dersine yüklenir. İçeriğinde sık sık değişimler yaşansa da günümüzde sosyal bilgiler bireyi hayata hazırlayan, sosyalleştiren, devlet ile olan bağlarını düzenleyen, yaşadığı coğrafyayı bilen ve bunu yorumlayabilen gibi önemli özellikleri verir. Günümüzden yola çıkacak olursak sosyal bilgiler dersinde vatandaşlık ve sosyal yaşama uyum konularına ağırlık verileceği söyleyebiliriz.

Sosyal bilgilerin geleceğinin aşağıdaki unsurların belirleneceği sonucundayım. Bunlar küreselleşme, teknoloji gelişmeler, demokrasidir (Kılınç, 2013: 78-88).

Küreselleşme ile birlikte dünya baş döndürücü bir şekilde değişmekte. Kültürler bir biri ile karışmakta ortaya kozmopolittik bir kültür çıkmaktadır. Bireyler, bu her renkten bulunan kültüre ayak uydurmakta bazı sorunlar yaşamaktadır. Sosyal bilgiler tam bu noktada devreye girer ve küreselleşmenin bireyler üzerindeki sosyal, kültürel etkisini kontrol altında tutmasını sağlar. Dünyamızda iletişim ağaların gelişmesi, ülkeler arasında sınırların kalması sonucu küreselleşe hız kazanmaktadır. Sosyal bilgiler ders konularını oluşturan müfredatın küreselleşemeye bağlı olarak değişmesi muhtemeldir.

Teknolojik gelişmeler sayesinde sosyal bilgiler dersinin amaçları ve öğretim yöntem ve teknikleri değişim göstermektedir. 21 yüzyılda diğer yüz yıllara oranla kat ve kat teknolojinin gelişmesi daha hızlıdır. Yaşama, öğrenme ve çalışma biçimlerini hızla değiştiren bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ise sürekli olarak yeni bilgi ve becerilerin edinilmesini gerekli kılmakta. Bilişim çağında, teknoloji kullanabilen, gelişmeleri takip eden ve teknoloji kullanarak bilgiye ulaşabilen bireyler yetiştirmek sosyal bilgiler dersinin görevidir (Meb Hayat Boyu Öğrenme Stratejisi Belgesi, 2009). Teknolojinin ilerlemesi ile sosyal bilgilerin omuzlarındaki bu yük giderecek ağırlaşacaktır. Sosyal bilgiler öğretim yöntem ve teknikleri de teknolojik gelişmelere paralel olarak da değişecektir.

Sosyal bilgiler dersinde gelecek önemli pay sahibi olacak kavram da demokrasidir. Sosyal olayların ve anarşinin arttığı dünyada, dengenin ve düzenin sağlanabilmesinin yolu insanların demokratik yaşamı benimsemesinden geçer. Bu yüzden sosyal bilgiler dersinin işlenişinde ve içeriğinde demokrasin dünyadaki seyrine göre şekil alacağını bekleyebiliriz.

KAYNAK:http://www.sosyalbilgiler.gen.tr/sosyal-bilgiler-ogreniminde-yeni-yonelimler/

Türkiye’de Sosyal Bilgilerin Gelişimi

Sosyal Bilimle ilgili çalışmalar ve örnekler oldukça eskilere dayanır. Günümüzde en eski Türklerin yazılı belgeleri olarak bilinen Orhun Yazıtları içerik olarak tarihsel, kültürel, sosyal unsurları içermektedir. Bu yüzden bu yazıtları sosyal bilimler ile ilgili olduğunu söyleyebiliriz. 

İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar zamanında yazılan iki önemli eser “Divan-ı Lügatit-Türk ve Kutadgu Bilig” edebi eserler ve aynı zamanda bir sosyal bilimler alanında yazılan eserlerdir. XI. Yüzyılında Selçuklular zamanda kurulan Nizamiye Medreseleri, Türk eğitim ve öğretim tarihinin en önemli kurumlarındandır (Çetin, 2003:163-164). Osmanlı Devleti döneminde de medreselerde sosyal bilgiler konularını içinde barındıran tarih, coğrafya gibi dersler okutulur. Duraklama ve gerileme döneminde etkisi azalsa da tazminat döneminden sonra etkisini daha çok gösterir.

Türkiye’de sosyal bilgiler dersinin gelişimi incelendiğinde, 1913 yılında Fransa ilköğretim Kanunu’nun etkisi ile “Geçici İlköğretim Kanunu” yürürlüğe girmiştir. Bu dönemde yayınlanan ders programına bakıldığında bugün sosyal bilgiler olarak adlandırılan tarih, coğrafya ve musahabat-ı ahlakiye ve malumat-ı vataniyye adı altındaki farklı derslerin yer aldığı görülür.

 1926 ve 1936 yıllarındaki ilkokul programları da tarih, coğrafya ve yurt bilgisi derslerine programlarında yer vermiştir. 1948 yılı programında da aynı dersler yer almıştır (Akyüz, 1999; akt. Kan, 2009: 670).

Cumhuriyet döneminde sosyal bilgiler dersi tarih, coğrafya ve vatandaşlık bilgisi konuları olarak farklı dersler adı altında 1924 yılından itibaren programlarda yer almaktadır. Sosyal bilgiler adı ve programı olarak ise, 1968 yılında ilk defa uygulamaya konulur. Daha sonra 1985, 1997, 2000, 2005 yıllarında programında değişiklik yapılır. 2005 yılında yapılan değişiklik yapılandırmacı eğitimi ve öğrenci merkezli olmasıyla diğer öğretim programlarından oldukça farklıdır (Kan, 2010: 669-670).

 1968 yılında tarih, coğrafya, yurttaşlık bilgisi dersleri kaldırılır ve yerine sosyal bilgiler dersi getirilir ortaokulların birinci ve ikinci sınıfında haftada beş saat üçüncü sınıfında dört saat okutulur.  1985 yılından sonra sosyal bilgiler dersi yerine milli tarih, milli coğrafya dersleri getirilir, 1992 yılında vatandaşlık eğitimi uygulamaya geçirilir ve 1997 yılında yapılan düzenleme ile bu dersler kaldırılarak yerine sosyal bilgiler dersi yeniden getirilir (Sözer, 2013: 9-10).

Bireyin gelişen ve değişen dünyaya uyum sağlama, etkin bir vatandaş olabilme, bilgiyi alan depolayan değil de bilgiyi kullanan, öğrenmeyi öğrenen ve yaşadığı coğrafya hakkında bilgi sahibi olan bireyler yetiştirebilmek için sosyal bilgiler programının da değişimi gerektiriyordu. Bu yüzden 2005 yılında yapılandırmacı eğitim ışığında programda değişim yapıldı.

Yeni programın “21. yüzyılın çağdaş, Atatürk İlke ve İnkılaplarını benimsemiş, Türk tarihini ve kültürünü kavramış, temel demokratik değerlerle donanmış ve insan haklarına saygılı, yaşadığı çevreye duyarlı, bilgiyi deneyimlerine göre yorumlayıp sosyal ve kültürel bağlam içinde oluşturan, kullanan ve düzenleyen (eleştirel düşünen, yaratıcı ve doğru karar veren), sosyal katılım becerileri gelişmiş, sosyal bilimcilerin bilimsel bilgiyi üretirken kullandıkları yöntemleri kazanmış, sosyal yaşamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını yetiştirmektir” olarak açıklanmıştır (MEB Öğretim Programı, 2005).

KAYNAK:http://www.sosyalbilgiler.gen.tr/sosyal-bilgiler-ogreniminde-yeni-yonelimler/

ABD’de  Sosyal Bilgilerin Tarihsel Geçmişi

Sosyal bilgiler kavramı 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmaya başlar. ABD’de 1916 savaş yılları ve sonrasında toplumda meydana gelen sosyal olayların çözümü için çıkan bir derstir. Açacak olursak ABD‟nin geçirdiği sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda meydana gelen büyük dönüşümün bunun sonucunda ortaya çıkan göç, hızlı şehirleşme, sanayileşme, güvenlik, aşarı milliyetçilik, yurttaşlık bilinci gibi ortaya çıkan acil sorunlara çözüm aramak ve ulusal toplum anlayışını, düzenini oluşturmak gibi amaçlar doğrultusunda sosyal bilgilerin bir ders olarak oluşturulması sürecini hızlandırmıştır. 

1890‟lı yıllarda Avrupa ve Afrika başta olmak üzere ABD’ye yapılan yoğun göç edenlerin toplumla daha hızlı ve daha etkili bir şekilde kaynaşıp toplumsal yaşama entegre olmaları, iyi bir vatandaş olmaları, sosyal bilgilerin eğitim-öğretim hayatına girmesine neden olmuştur. 

Tüm bu sebeplerin yanında Amerika’daki Charles Peirce, William James ve John Dewey gibi bilim adamlarının katkılarıyla oluşan eğitim felsefelerinden ilerlemecilik akımının “demokratik toplum için vatandaş yetiştirme” savı da sosyal bilgilerin ders olarak okutulmasında etkili olmuştur. (Erden, 1996; Safran, 2008; akt. Gökdemir, 2013: 28)

Yukarıdaki nedenlerden dolayı sosyal bilgiler terimi ise ilk kez resmen 1916 yılında ABD Milli Eğitim Derneği’nin orta dereceli  okulları yeniden teşkilatlandırma komisyonu sosyal bilgiler komitesi tarafından kabul edilmiştir (Moffat, 1957; akt. Akdağ,2009: 3).

KAYNAK:http://www.sosyalbilgiler.gen.tr/sosyal-bilgiler-ogreniminde-yeni-yonelimler/

SOSYAL BİLGİLER VE SOSYAL BİLİMLER

Sosyal Bilimler,bilimsel bir tutumla toplumların incelendiği disiplinlerdir;ilgilendiği esas konu,gruplar içinde oluşan insan etkinliğidir;amaç beşeri anlayışın gelişmesidir.
Sosyal Bilgiler öğretimin planlanmasında temel olarak Sosyal Bilimler alınır.Sosyal bilimlerin öğretim amaçları,Sosyal Bilgiler öğretiminin amaçları için ipuçları verir.
Sosyal Bilgilerde ele alınan sözcükler,kavramlar ve genellemeler Sosyal Bilimlerden alınır.
Sosyal Bilgilerde kullanılan araştırma süreçleri ve çalışma becerilerine ilişkin bilgi kaynakları Sosyal Bilimlerden gelir.Sosyal Bilgiler dersinin ünitelerinde kaynaştırılıp bütünleştirilerek kullanılmaktadır.

Sosyal Bilimler, insan davranışının önemli boyutlarını inceleyen ve analiz eden disiplinlerin oluşturduğu bir çerçevedir.Bir çalışma alanının bir disiplin olabilmesi için kendi bilgisini üretmesi gerekir.Sosyal Bilimler çerçevesindeki Tarih, Coğrafya, Sosyoloji,Psikoloji,Antropoloji gibi disiplinler.kendi bilgisini üreten bilim dallarıdır.Oysa Sosyal Bilgiler sosyal davranışı incelemenin önemli olduğunu vurgulayan ve temel eğitim kurumlarında öğretilen bir müfredat çalışma alanıdır.Sosyal Bilgiler kendi bilgisini üretmez;etkili vatandaş yetiştirme amacı doğrultusunda kullanacağı bilgileri Sosyal Bilimlerden alır.

Kaynak:https://prezi.com/esq8n_0jhyjm/sosyal-bilgiler-tanimi-dunyada-ve-ulkemizde-gelisimi-ve-one/

SOSYAL BİLGİLER NEDİR?

Sosyal bilimlerin içerisinde yer alan farklı disiplinlerin birleştirilmesiyle ortaya çıkarılmış bir öğretim programıdır.

Amaçlarına bakacak olursak;
-Öğrencilere yaşadıkları toplumun sahip olduğu kültürel mirası ve değerleri aktararak,onların iyi birer vatandaş olmalarını sağlamak,
-Öğrencilere evrensel ve milli değerler ile ilgili bilgiler ve temel sosyal kuruluşlar hakkında bilgi vererek,bilgi,beceri,tutum ve değerler kazandırmak,
-Öğrencilerin bireysel ve sosyal problemleri tanımlama,analiz etme ve karar verme süreçlerini geliştirmek.

Sosyal Bilimlerin Özellikleri
Sosyal bilimleri bir bütün olarak ele alırsak birçok özelliğe sahip olduğunu görürüz;
1)Çok sebepli bilimlerdir.Sosyal olay veya olgunun izahında tek bir sebebe dayanılamaz.
2)Objektif bilimlerdir.Sosyal olayların izahında objektifliğin delili olarak belge veya delil kullanılır.
3)Pozitif nitelik taşır.Bu yönüyle metafizik ve teoloji ile ilişkisi bulunmamaktadır.
4)Bir olayın izahında sebep-sonuç ilişkisi önemli yer tutar.
5)Her sosyal bilim dalında bilim dalının kendisine özel bir teorisi bulunmaktadır.
6)Sosyal bilimlerde araştırma yönteminin temel ögesi olan gözlem,sistematik ve metodik olarak yapılır.

SOSYAL BİLGİLERİ OLUŞTURAN DİSİPLİNLER

Kaynak:Sosyal bilgilerin temelleri/Pegem Akademi/editör:Ali Sinan Bilgili